مطالعه فارمی استفاده از روش های مختلف نوردهی

ارائه بصورت سخنرانی درچهارمين سمپوزيوم ملي بهداشت و بيمار يهاي طيور- شهركرد

دکترمحمدصادق مددی*    دستیار تخصصی بیماریهای طیور دانشگاه تهران

دکتر محمد حسن زاده    دانشیار دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران

دکترحمید شجاعی        کارشناس بهداشت مجتمع مرغ لاین بابلکنار

مهندس حمیدپویان      کارشناس ارشد علوم دامی

خلاصه: 

نتیجه انتخابهای ژنتیکی در صنعت پرورش جوجه های گوشتی مدرن ،تولید پرنده هایی است که رشد بسیار بالایی دارند.نتیجه چنین رشد بیش از اندازه ای، بروز بیماریهای متابولیک و مشکلات پایی است.جهت کاهش عوارض ناشی از بیماریهای متابولیک(آسیت و سندرم مرگ ناگهانی و...) روش های مختلفی نظیر اعمال ساعات خاموشی بیش از حد معمول در ابتدای دوره رشد استفاده می شود که نتیجه آن، کنترل رشد اولیه است. دراین مطالعه، در یک فارم گوشتی که دارای سه سالن مشابه هم بودند سه برنامه نوری مختلف اعمال گردید.در آخر دوره،دوسالنی که مدت خاموشی بیشتری داشتند،در نهایت با رشدجبرانی، به وزن مناسب خود رسیده و تلفات کمتری داشتند.

کلمات کلیدی: جوجه های گوشتی ،نوردهی،بیماریهای متابولیک،رشد جبرانی.

Abstract:

Using Different lighting programs in Broiler Farms

Dr.M.Sadegh Madadi     DVSc student of veterinary Faculty, Tehran university

Dr.M.Hassanzade            Associate Professor, Veterinary Collage, Tehran University

Dr.H.Shojaei                     Veterinarian expert, Babolkenar pure line project

Hamid pouyan                   MSc degree of Animal science        

Genetic selection for Growth rate in modern Broilers has produced Birds that gain weight very rapidly in a much less time. Results of this selection are that birds are developing metabolic disorders (Ascites, SDS…) and leg problems. One way that meets this challenge is by controlling the rate of early Growth in young chickens by using well managed lighting programs.

In this study in a broiler farm that had 3similar buildings, three lighting programs were used.At the end of brooding time livability of third building Birds was better than second and second was better than first building. The third and second buildings had compensatory gain in the latter part of the grow out and their weight gain were better than first building. 

Key words: Broilers, lighting program, metabolic disorders, compensatory gain

مقدمه:

انتخابهای صورت گرفته در صنعت پرورش جوجه های گوشتی مدرن ، موجب شده این پرنده ها در مدت زمان کمی ، رشد بالایی داشته باشند ،عضلات بخوبی رشد می کنند در حالیکه قلب،سیستم تنفسی،سیستم گردش خون و سیستم متابولیکی بدن رشد طبیعی خود را ندارند؛ در نتیجه از لحاظ عملکرد گله، جوجه هایی با وزن بالا تولید خواهند شد ولی بعلت بروز مشکلات پایی،آسیت و ماندگاری پایین، گله سوددهی لازم را نخواهد داشت. جهت کاهش عوارض ناشی از بیماریهای متابولیک مانند آسیت و سندرم مرگ ناگهانی روش های مختلفی اتخاذ می شود(1). یکی از سودمندترین روشها، اعمال برنامه های نوری کنترل شده است که ضمن کاهش فعالیتهای متابولیکی پرنده، سبب کاهش ناهنجاریهای متابولیکی هم میگردد،ازطرف دیگر بعضی از ارگانهای مهم بدن پرنده از جمله قلب، ریه، کبد از رشد مناسب تری برخوردار شده و تحمل پذیری آنها در مقابل فعالیتهای متابولیکی افزایش می یابد و ضریب تبدیل غذایی نیز بهبود می یابد(3).در طی چندین سال گذشته برنامه های نوری دچار تحول شده و عملکرد گله را بهبود بخشیده است.اعمال چنین برنامه هایی بسیار موثر بوده و با افزایش مدت زمان نوردهی و در نتیجه افزایش فعالیتهای هورمونی  رشد جبرانی تسریع شده و وزن بخصوص در خروسهاافزایش قابل ملاحظه ای می یابد(3و4).

مواد و روش کار:

با توجه به موارد ذکر شده، برنامه نوری ذیل در یک فارم فیلدی واقع در شمال کشور مورد استفاده قرار گرفته و نتایج آن جمع آوری و تجزیه و تحلیل گردید.برنامه نوری اعمال شده به ترتیب ذیل بود:در یکی از سالن ها از اول تا آخر دوره پرورش (49روز) در طول شبانه روز یک ساعت خاموشی (D1: 23L) اعمال گردید. در سالن دوم از روز اول تا ده روزگی از دوره پرورش فقط یک ساعت خاموشی اعمال گردید. سپس از سن ده روزگی هر روز یک ساعت به مدت خاموشی سالن اضافه می گردید تا اینکه مدت خاموشی روزانه به 6 ساعت رسید و این مدت 6 ساعت خاموشی تا سن 23 روزگی ادامه داشت و سپس از 23 روزگی به بعد تا پایان دوره زمان خاموشی به 1 ساعت در شبانه (D1: 23L) تقلیل پیدا کرد. درسالن شماره 3 برنامه خاموشی تا سن 23 روزگی مشابه سالن شماره 2 بوده با این تفاوت که مدت زمان خاموشی 6 ساعته تا روز 42 ادامه پیدا کرد.کل مدت خاموشی در سالن یک 49 ساعت،در سالن دو95 ساعت و در سالن سه 154 ساعت بود.

نتایج وبحث:

وزن پرنده های 3 سالن مزبور، در نمودار شماره1 آورده شده است:با توجه به شدید بودن برنامه نوری در سالن 3 و کم بودن میزان نوردهی،پرنده های این سالن تا هفته 4 وزن گیری کمتری داشتند ،این بدین معنی است رشد اولیه در این گروه مهار شده و ارگانهای داخلی در این گروه از پرنده ها فرصت رشد بیشتری داشته اند،گروه دوم نیز وضعیت مشابه گروه 3 را داشته و تا هفته 4 وزنی کمتر از گروه اول دارد،پس از برداشته شدن محدودیت نوردهی  در سنین 23-18 روزگی در گروه2  و سنین 41-29 روزگی در گروه 3 ،پرنده های این دو گروه رشد جبرانی خود را شروع کرده و در هفته 5 وزن بالاتری نسبت به گروه اول پیدا کردند.رشد جبرانی گروه سوم به مراتب بیشتر بود، به طوری که در 2 هفته پایانی به مراتب وزن بیشتری نسبت به دو گروه دیگر دارد و این بیانگر این است که محدود نمودن نوردهی نه تنها اثر منفی روی میزان رشد گله نداشته بلکه در انتهای دوره وزن بالاتری نیز حاصل شده است.

نمودار شماره2 درصد تلفات در 3 سالن و در هفته های مختلف را نشان میدهد:

همانطور که مشاهده می شود در هفته 2و3 تلفات سالن 3 بالاتر بود و لی پس از آن پایین آمده و تا آخر دوره در حد پایین تری نسبت بدو سا لن دیگر باقی مانده است و درصد کلی تلفات در این سالن به مراتب پایین تر از دو سالن دیگر بوده و این گله ماندگاری بیشتری داشته است و علاوه بر آن بر اساس پایش انجام شده در طول دوره مشکلات پایی و آسیت در سالن 3 کمتر از سالن 2 و در سالن 2 کمتر از سالن 1 بود. قابل ذکر است گله در حوالی سنین 32 روزگی دچار مشکل گوارشی  و در سن 38 روزگی دچار مشکل تنفسی شده و درمان شده است.درهفته اول نیز، در سالن1 بدلیل کم بودن تعداد آبخوری و کوچکی جثه جوجه ها بعلت کمی سن مادرانشان، به آبخوری دسترسی کمی داشته و میزان تلفات نسبتا بالاتر است.

نمودار شماره 1:وزن پرنده ها در سنین مختلف

نمودار شماره2:درصد تلفات در هفته های مختلف

References:

1. A. Pakdel, P. Bijma, B. J. Ducro, and H. Bovenhuis, Selection Strategies for Body Weight and           Reduced Ascites Susceptibility in Broilers, Poultry Science 2005,84:528–535
2. Decuypere, E., Buyse, J., Buys, N, Ascites in broiler chickens: exogenous and endogenous structural and functional causal factors. World’s Poultry Science Journal, 2000, 56: 367-376
3. J.F.Davis et all, Controlling light in Broiler production, The Alabama poultry Engineering And   Economics newsletter,July2000,6:21-26

    4. R. H. Bradshaw*, R.D. Kirkden and D. M. Broom, A Review of the Etiology  and Pathology of

       Leg Weakness in Broilers in Relation to Welfare, Avian and Poultry Biology Reviews 2002,

        13 (2): 45-103

فاكتورهاي ژنتيكي موثر بر روند تجمع چربي درارگانهاي مختلف ماكيان

چهارمين سمپوزيوم ملي بهداشت و بيمار يهاي طيور- شهركر

ابوالفضل غني يي 1، محمد صادق مددي 1

-1 رزيدنت بيماري هاي طيور دانشكده دامپزشكي دانشگاه تهران

خلاصه:

اصلاح نژاد و بهگزيني هاي صورت گرفته در ماكيان باعث بالارفتن سرعت رشد در اين پرنده ها شده است، ولي از طرف

ديگر موج ب بروز مشكلاتي نظير افزايش تجمع چربي در قسمت هاي مختلف لاشه و همچنين ارگانهاي مختلف احشايي

پرنده شده است .روند افزايشي تجمع چربي در داخل لاشه از طرفي باعث كاهش بازده غذاي مصرفي ماكيان و بازده لاشه

شده و از طرف ديگر، با تغيير عادات غذايي مردم، در حال حاضر لا شه هايي با چربي زياد كمتر مورد تائيد مصرف كنندگان

قرار مي گيرند. در پرنده هاي بالغ نيز، روند تجمع چربي در كبد با مكانيسمي متفاوت باعث ايجاد سندرم كبد چرب در

ماكيان تخم گذار مي شود و خسارات اقتصادي زيادي را به لحاظ كاهش توليد و افزايش تلفات به بار مي آورد. در پرندگان

برخلاف پستانداران، كبد محل اصلي سنتر اسيدهاي چرب بوده و مطالعات بسياري روي ميزان بيان آنزيم ها و ژن هاي

مختلف تنظيمي تجمع چربي در اين ارگان صورت گرفته است . با گسترش روزافزون بيوتكنولوژي مولكولي، مطالعات

گسترده اي جهت درك مكانيسم هاي ژنتيكي و متا بوليكي موثر در روند تجمع چربي در لاشه و ارگانهاي مختلف ماكيان

صورت گرفته است . در اين مقاله سعي بر آن است تا با مروري بر كارهاي انجام گرفته، فاكتورهاي موثر در روند تجمع

چربي مورد بحث قرار گرفته و ماركرهاي مولكولي مربوطه كه در بهگزيني بكار گرفته شده اند، معر في گردد و ردپاي اين

مساله در دوران جنيني مورد بررسي قرار ميگيرد.

كلمات كليدي: فاكتورهاي ژنتيكي تجمع چربي ماكيان

مقدمه:

ماكيان با توليد تخم مرغ و گوشت منبعي مهمي در تامين پروتئين مورد نياز بشر محسوب مي شوند . گسترش جميت و

محدود بودن منابع در اختيار بشر باع ث گرديد تا راههاي مختلفي براي استفاده بهينه از اين منابع مورد آزمون قرار گيرند .

افزايش سرعت رشد و بهبود بازده غذاي مصرفي از جمله گزينه هايي بود كه مطالعات وسيعي روي آن انجام گرفت . طيور

گوشتي امروزي محصول انتخاب هاي گسترده طي نسل هاي متعدد براي سرعت رشد بالا و توده حجيم عضلاني مي باشند.

بهگزيني هاي صورت گرفته در مورد اين صفات مهم اقتصادي منجر به افزايش داوطلبانه مصرف غذا گرديد و باعث شده

پرنده نتواند مصرف غذا را به نحوي تنظيم كند كه به تعادل انرژي دست يابد . بنابراين زماني كه طيور دسترسي آزاد به غذا

دارند مست عد چاقي مي باشند( 5). امروزه چاقي زياد مشكلات متعددي را براي صنعت طيور ايجاد كرده است از آنجايي كه

بازده لاشه و بازده غذاي مصرفي را كاهش مي دهد، با تغيير الگوي مصرف، لاشه هاي چاق كمتر مورد پسند مصرف

كنندگان قرار مي گيرند ونيز اين لاشه هاي چاق مشكلاتي را در هنگام فرآوري لاشه ها ايجاد مي كند . چاقي و افزايش

اسيدهاي چرب در بدن، پرنده را مستعد به يكسري بيماري ها از جمله كبد چرب مي كند كه اين مساله نيز بر مشكلات

چاقي افزوده است . روند سنتز اسيدهاي چرب در پرندگان داراي خصوصيات خاصي مي باشد كه به برخي از آنها اشاره م ي-

شود. برخلاف پستانداران كه بافت چربي محل اصلي سنتز اسيدهاي چرب مي باشد در پرندگان اكثر ليپيدهاي اندوژن منشا

كبدي دارند . توسعه بافت چربي وابسته به فراهمي تري گليسيريدهاي پلاسما مي باشد كه قبل از استفاده توسط سلول هاي

بافت چربي هيدروليز مي شوند. تامين ليپو پروتئين ها براي سلول هاي چربي توسط ليپوپروتئين هايي با دانسيته خيلي

صورت مي گيرد. بنابراين سنتز بيشتر تري گليسيريد و ترشح آن از كبد مسئول چربي بيشتر شكمي در (VLDL) پائين

ماكيان چاق مي باشد. سلول هاي چربي پستانداران با افزايش ذخاير چربي لپتين بيشتري در جريان خون آزاد كرده و از

اين طريق به مغز پيام مي دهند تا با سركوب مسيرهاي مربوط به اشتها، نسبت به مصرف انرژي اقدام نمايد . در پرندگان

چهارمين سمپوزيوم ملي بهداشت و بيمار يهاي طيور- شهركرد

506

ميزان بيان ژن لپتين در كبد بالاتر از بافت چربي مي باشد و تصور بر اين است كه كبد منبع اصلي لپين در پرندگان مي -

باشد. با توسعه بيوت كنولوژي مولكولي، مطالعات گسترده اي در جهت شناسايي روندهاي متابوليك و ژنتيكي موثر در روند

چاقي در پرندگان انجام شده است. در ادامه به برخي از اين مطالعات و نتايج حاصله اشاره خواهد شد.

اقدام (microarray) درمطالعه اي نسبت به تعيين الگوي بيان ژن ها دربافت چربي با استفاده از تكني ك هاي ميكرواري

شد. در اين مطالعه ژن هاي 2 تيره چاق و لاغر كه طي 8 نسل براي اين خصوصيات بهگزيني شده بودند غربالگري شدند .

پروتئين پاسخ گو به هورمون تيروئيد ،(FABP) ژنهايي موثر در متابوليسم ليپيد مانند پروتئين اتصالي به اسيد چرب

و كمپلكس اصلي ،(IGFBP پروتئين 7 اتصالي به فاكتور رشد شبيه به انسولين ( 7 ،(LPL) ليپوپروتئين ليپاز ،(Spot14)

در تيره هاي چاق بيان بالايي داشتند . در مجموع در اين مطالعه 230 ژن تشخيص داده شد كه (MHC) سازگاري نسجي

بيان متفاوتي در 2 تيره دارند كه عمدتا در متابوليسم ليپيد، ا نتقال سيگنال، متابوليسم انرژي، تومورزايي و ايمني نقش

ژنهاي بافت چربي جوجه هاي گوشتي و تخمگذار در سن 10 ،cDNA دارند ( 4). در بررسي ديگري با استفاده از ميكرواري

هفتگي مطالعه گرديدند . 67 توالي با بيان متفاوت غربال گرديد ( 3). دربررسي ديگري بيان چند آنزيم موثر در روند چاقي با

تعيين گرديد . نمونه هاي كبدي از نژاد (RT-PCR) استفاده از رونوشت برداري معكوس واكنش زنجيره اي پليمراز

14 و 19 جنيني و نيز در زمان هچ اخذ شد . در مجموع نتايج اين مطالعه ، آربورآكرز و يك نژاد محلي چيني در روز هاي 9

بيانگر اين مساله بود كه بيان ژن آ نزيم هاي مسئول تشكيل چربي در كبد جوجه هاي گوشتي در دوران جنيني برنامه

ريزي مي شود. اين مساله پيشنهاد كننده اين موضوع است كه كبد جنين مسئول سنتز اسيدهاي چرب مي باشد وتفاوت

هاي نژادي قبل از زمان هچ قابل تشخيص خواهد بود ( 10 ). همچنين مشخص شده كه محدوديت غذايي بر روند بيان ژنها

تاثير گذار مي باشد. در كاري كه در اين زمينه صورت گرفت مشخص شد كه محدوديت غذايي در زمان انتقالي پولت به

دوران توليد، به طور قابل توجهي ميزان بيان ژن هاي مسئول تشكيل چربي در كبد را تغيير داده است ( 5). در برنامه هاي

بهگزيني ژنتيكي ماركرهاي مخ تلفي براي انتخاب تيره هايي با چربي شكمي اندك معرفي گرديده است . يكي از اين

ماركرها انترون 8 ژن رسپتور لپتين مي باشد كه پلي مورفيسم مشاهده شده در اين ناحيه مي تواند در برنامه هاي بهگزيني

بكار برده شود( 8). ماركر ديگر، پلي مورفيسم مشاهده شده در (marker-assisted selection programs) با كمك ماركر

.( سومين انترون هورمون رشد ميباشد كه معلوم شده ماركري موثر در صفت جاقي ماكيان مي باشد( 9

نتيجه گيري و بحث:

در مطالعات مختلف، الگوهاي متفاوتي از بيان ژن ها ديده شد . اين موضوع به روشن شدن روند چاقي و آنزيم هاي مسئول

در اين ر وند كمك كرده است . ميتوان با استفاده از ماركرها در برنامه هاي اصلاح نژاد، جمعيتي انتخاب كرد كه چربي

كمي در محوطه شكمي داشته باشند . چربي بالا زمينه ساز بروز بيماريهاي متابوليكي مختلفي از جمله كبد چرب مي باشد.

بدين گونه بنظر مي رسد با استفاده از تكنيك هاي نو ين مولكولي بتوان راه حلي مناسب براي مشكلات متابوليكي مطرح در

صنعت پرورش طيور ارايه داد.

منابع:

1-Christopher M. Ashwell, Susan M. Czerwinski, Donna M. Brocht, and John P. McMurtry,

Hormonal regulation of leptin expression in broiler chickens, Am J Physiol Regul Integr Comp

Physiol 276: R226-R232, 1999.

2-Emmanuelle Bourneuf, Frédéric Hérault, Céline Chicault, Wilfrid Carré, Sirine Assaf, Annabelle

Monnier, Stéphanie Mottier, Sandrine Lagarrigue, Madeleine Douaire, Jean Mosser, Christian Diot,

Microarray analysis of differential gene expression in the liver of lean and fat chickens, Gene,

Volume 372,10 May 2006, Pages 162-170.

3-Hongbao wang, et al., Microarray analysis of adipose tissue gene expression profiles between

two chicken breeds, J. Biosci. 31(5), December 2006, 565–573.

4-Hong-Bao Wang, Hui Li, Qi-Gui Wang, Xin-Yu Zhang, Shou-Zhi Wang, Yu-Xiang Wang, and

Xiu-Ping Wang, Profiling of chicken adipose tissue gene expression by genome array, BMC

Genomics. 2007; 8: 193.

چهارمين سمپوزيوم ملي بهداشت و بيمار يهاي طيور- شهركرد

507

5-Mark P. Richards2, Stephen M. Poch, Craig N. Coon*, Robert W. Rosebrough, Christopher M.

Ashwell and John P. McMurtry, Feed Restriction Significantly Alters Lipogenic Gene Expression

in Broiler Breeder Chickens, J. Nutr. March 2003, 133:707-715.

6- Mohammed Taouis, Jin-Wen Chen, Christian Daviaud, Joelle Dupont, Michel Derouet and Jean

Simon, Cloning the chicken leptin gene, Gene, volume208, issue 2, 1998, Pages 239-242

7-Sami Dridia ,Johan Buyse, Eddy Decuypere ,Mohammed Taouis, Potential role of leptin in

increase of fatty acid synthase gene expression in chicken liver , domestic animal

endocrinology,volume29, issue4, November 2005, Pages 646-660.

8-Wang Y.et al, Correlation analysis between single nucleotide polymorphism of the leptin

receptor intron 8 and fatness traits in chickens, Yi Chuan Xue Bao. 2004 Mar;31(3):265-9.

9-Zhang XL, Jiang X, Liu YP, Du HR, Zhu Q, Identification of Avai polymorphisms in the third

intron of GH gene and their associations with abdominal fat in chickens, Poult Sci. 2007

Jun;86(6):1079-83.

10-Zhao. S, et.al, Hepatic Lipogenesis in Broiler Chickens with Different Fat Deposition during

Embryonic Development, Journal of Veterinary Medicine Series A, February 2007, Volume 54,

Issue 1, Page 1-6.

Genetic factors affecting fat accumulation in different organs

Ghaniee, A. Madadi, M.S.

Abstract:

Selections have been done in chickens lead to increase in growth rate of these birds, but caused fat

accumulation in carcasses and different visceral organs. Fat accumulation decreases feed efficiency

and carcasses yield and increases rejection by customers. In mature birds, fat accumulation in liver

causes “fatty liver syndrome”. This condition brings about great losses due to decrease production

and increase mortality. In birds, unlike mammalian, liver is the main site of fatty acid synthesis.

Many studies focused on enzyme expression and different regulatory genes in this organ. With

development of molecular biotechnology, many studies conducted to understand the genetic and

metabolic mechanisms affecting fat accumulation in carcasses and different organs. In this study,

we investigate some fat accumulation mechanisms and introduce two molecular markers used for

selection of low fat birds.

Key words: genetic factors, fat accumulation, chicken

كمپوست ؛ خلق فرصت از تهديد

چهارمين سمپوزيوم ملي بهداشت و بيمار يهاي طيور- شهركرد

ابوالفضل غني يي 1، محمدرضا باسامي 2، مهدي اميرياني 3، محمدصادق مددي 4

-1،4 رزيدنت بيماري هاي طيور دانشكده دامپزشكي دانشگاه تهران

-2 عضو هئيت علمي دانشكده دامپزشكي دانشگاه فردوسي مشهد

-3 دانش آموخته دكتري دامپزشكي دانشگاه فردوسي مشهد

خلاصه:

با گسترش روزافزون صنعت طيور، مسائل جديدي فراروي اين صنعت قرار ميگيرد. بحث معدوم نمودن بهداشتي تلفات در

مزارع پرورش، از معضلاتي است كه پرورش دهندگان طيور تجاري همواره با آن دست به گريبان بوده، و جهت رسيدن به

روشي ايده ال، روش هاي مختلفي مورد آزمون قرار گرفته است. تهيه كمپوست از جمله روش هاي موثر و منتخبي است

كه هم اكنون در كشورهاي صاحب نام صنعت طيور به طور گسترده اي در حال انجام است. كمپوست به بيان ساده بيانگر

تجزيه كنترل شده مواد آلي ميباشد. كمپوست در مقايسه با ساير روش هاي معدوم سازي لاشه ها نظير دفن و يا سوزاندن

لاشه ها، داراي مزاياي متعددي است كه استفاده از آن را توجيه مينمايد. منافع فراوان اين روش باعث شده اقبال

روزافزوني نسبت به استفاده از آن ايجاد شود. با توجه به حجم گسترده صنعت طيور در كشور ما، تراكم بالاي پرندگان و

ميزان نسبتا بالاي تلفات در مقايسه با نقاط ديگر دنيا، موقعيت هاي زيادي براي توليد محصولات فرعي از پرورش پرنده ها

وجود داشته و كمپوست بعنوان يكي از اين راهها، امري ضروري و اجتناب ناپذير ميباشد. در اين مقاله سعي شده با

مقايسه روش هاي مختلف معدوم سازي لاشه ها، دلايل برتري روش كمپوست ذكر شده و در ادامه اصول اساسي كمپوست

لاشه ها و فضولات طيور به صورت كاربردي بيان شود، سپس انواع روش هاي به كار گرفته شده در كمپوست لاشه ها

توضيح داده شده، و در مورد مزايا، موانع و مشكلات احتمالي آن بحث ميشود.

كلمات كليدي: كمپوست، فرصت، تهديد

مقدمه:

هنگامي كه پرندگان در اثر يك عامل عفوني تلف ميشوند لاشه آنها بعنوان منبع عفونت براي ساير پرندگان سالن و سالن

هاي مجاور محسوب ميشود. متاسفانه پرندگان بيمار نيز مواد عفوني را به محيط دفع ميكنند كه بايد آن ها را از گله جدا

و كشتار نمود تا اجازه خروج خون و اكسودا از پرنده به محيط و انتشار عامل عفوني داده نشود. در اثر بيماريهاي عفوني

شديد و يا در اثر تلفات معمول سالن ها، ضروري است كليه لاشه ها به سرعت جمع آوري و معدوم گردند. روش هاي

مختلفي را مي براي معدوم سازي لاشه ها بكار برد تا انتشار عامل عفوني به حداقل برسد كه در ادامه به آن ها اشاره خواهد

شد.

پختن يا رندرينگ: طيور تازه تلف شده را ميتوان به مواد بارور كننده يا ساير محصولات بازيافت نمود. درجه حرارت

رندرينگ بايد به اندازه كافي جهت استريل نمودن لاشه ها باشد. كاميون هاي حمل لاشه ها باشد شسته و ضدعفوني شود.

گاري هايي كه براي انتقال لاشه ها بكار برده ميشود بايستي دود داده شود و ضدعفوني گردند. دراين روش بايستي دقت

لازم مبذول گردد تا از طريق لاشه ها، بيماري ديگري به مزرعه وارد نگردد( 1). سوزاندن: قابل اعتمادترين روش از بين

بردن مواد عفوني ميباشد. اما سوزاندن لاشه ها باعث توليد دود و بوي زيادي ميگردد كه منجر به آلودگي شديد زيست

محيطي خواهد شد.

چهارمين سمپوزيوم ملي بهداشت و بيمار يهاي طيور- شهركرد

162

دفن كردن: در مواردي كه تلفات شديد و بالايي وجود دارد ميتوان اقدام به حفر چاه عميق ودفن لاشه ها نمود بنابراين در

دسترس ساير حيوانات قرار نخواهند گرفت. در مورد حفر چاه و دفن لاشه ها بايستي ضوابط زيست محيطي رعايت

.( گردد( 1

گودال يا تانك معدوم سازي: در موارد تلفات اندك و مرگ و مير معمول در گله ميتوان از گودال معدوم سازي استفاده

نمود. احتياطات لازم در هنگام ايجاد اين گودال بايستي انجام گيرد تا منجر به آلوده نمودن چاههاي آب نگردد ونيز در

دسترس حيوانات قرار نگيرد تا از اين طريق مورد هجوم حشرات و مگس ها قرار گيرد. روي گودال بايستي محكم پوشانده

.( شود( 1

كمپوست: كمپوست تلفات در صنعت طيور اوايل دهه 1980 در ايالات متحده شروع و به سرعت به ديگر صنايع نيز

گسترش يافت( 3). كمپوست روندي سازكار با محيط زيست و نسبتا ارزان براي پروسس لاشه هاي طيور ميباشد. اين

پروسه بصورت بيولوژي لاشه هاي تلف شده را به كود با ارزشي تبديل ميكند. كمپوست ميزان ضايعات آلي را كاهش داده

و اگر تحت شرايط كنترل شده انجام گيرد منجر به تخريب پاتوژن ها ميشود( 2). كمپوست مخلوطي از كاه، لاشه كامل

طيور، كود و آب به نسبت 0,5:1,5:1:1 ميباشد كه به سرعت و بدون بو منجر به از بين رفتن لاشه ها ميشود. درجه

74 درجه سانتيگراد ميرسد و طي 14 روز بافت هاي نرم را - حرارت مواد كمپوست شده به سرعت افزايش يافته و به 63

بطور كامل كم ميكند. در روش كمپوست بسياري از اجرام بيماريزا از جمله كلي باسيل ها، سالمونلاها و ويروس گامبورو ر

از بين ميرود. كمپوست را در مناطقي كه منابع آب سطحي ميباشند ميتوان جايگزين روش هاي سنتي معدوم سازي

.( لاشه ها نمود( 1

كمپوست روندي طبيعي براي معدوم نمودن بيولوژيكي است كه تحت شرايط هوازي و ترموفيل صورت ميگيرد. ميتوان

اين روش را براي مديريت روزانه تلفات در مزارع و نيز تلفاتي كه در مواقع همه گيري هاي شديد بيماري بوجود ميآيد

استفاده نمود. در روند كمپوست، لاشه ها در گودال يا ظرفي در كنار منبع كربني مانند خاك اره، بستر، كاه يا تراشههاي

چوب قرار داده ميشوند. مكمل كربني در اطراف لاشه ها مايعات لاشه ها را جذب كرده و نيز بعنوان يك بيوفيلتر براي

پيشگيري از آزاد شدن بو از توده عمل ميكند. كمپوست بخصوص براي مديريت تلفات مزارع گوشتي و بستر مناسب مي-

باشد. در مواردي كه همه گيري هاي ناگهاني بيماري وجود دارد ميتوان بعد از كشتن پرندگان آن ها را در داخل يا بيرو ن

.( از سالن كمپوست نمود( 3

نكته مهم در مورد كمپوست اين كه تا كنون تحقيقات اندكي در مورد امنيت زيستي اين پروسه انجام شده است. كمپوست

سازي تكنولوژي تائيد شدهاي جهت كاهش پاتوژن ميباشد اما مديريت پروسه و شرايط هتروژن توده كمپوست ايجاب مي-

.( كند تا سلامت ميكروبي دركمپوست لاشه ها رعايت گردد( 3

نتيجه گيري و بحث: با توجه به معايب و منافع روش هاي مختلف معدو سازي لاشه ها و مواد زائد در پرورش طيور، بنظر

مي رسد روش كمپوست مناسب ترين گزينه در مورد معدوم سازي بهداشتي لاشه ها و ساير مواد زائد باشد. با توجه به

گستردگي صنعت طيور در كشور، قاعدتا فرصت هاي بسياري براي استفاده از اين روش وجود دارد تا ضمن مصون ماندن

صنعت از خطرات احتمالي مرتبط با اين مواد زائد، مواد استحصالي مجددا در چرخه مصرف قرار گيرند. لذا ضروري است

مسئولين اجرايي نسبت به انجام امور ترويجي براي تشويق پرورش دهندگان به استفاده از كمپوست، بخصوص در مواردي

كه ساير روش ها خطرات زيست محيطي دارند، همت گمارند.

منابع:

1- Disease of poultry, 10TH edition

2- K. Sivakumar , V. Ramesh Saravana Kumar, P.N. Richard Jagatheesan,

K. Viswanathan, D. Chandrasekaran, Seasonal variations in composting process of dead poultry

birds, Bioresource Technology 99 (2008) 3708–3713

3- K.G. Wilkinson, The biosecurity of on-farm mortality composting, Journal of Applied

Microbiology 102 (2007) 609–618

چهارمين سمپوزيوم ملي بهداشت و بيمار يهاي طيور- شهركرد

Compost; creating a chance from threat

Ghaniee, A. Bassami, MR. Amiriani, M. Madadi M.S.

Abstract:

Poultry industry deal with new problems continuously including sanitary condemnation of

carcasses that have been a big problem for producers. Various ways have been evaluated to reach

an optimal method. Composting is one of them that uses extensively in developed countries.

Composting is controlled degradation of organic material. Composting has many advantages

comparing with other methods including burning and burying. Many advantages of composting

cause to be used extensively. Large poultry industry in our country and high density of poultry

rearing and high number of mortality resulted in many situations that can be used for composting.

In this study, we try to investigate various methods of carcasses condemnation, and say why

composting is the best. In the following describe the composting material practically and their

potential advantages and disadvantages.

Key words: Compost; chance, threat

شيوه هاي نوين استفاده بهينه از ضايعات تخم مرغ

چهارمين سمپوزيوم ملي بهداشت و بيمار يهاي طيور- شهركرد

ابوالفضل غني يي 1، محمد صادق مددي 1

-1 رزيدنت بيماري هاي طيور دانشكده دامپزشكي دانشگاه تهران

خلاصه:

گسترش روزافزون جمعيت و محدود بودن منابع در دسترس انسان از جمله محيط زيست، تغييراتي در الگوي مصرف ايجاد

نموده است . اين مساله صنايع مختلف را بر آن داشته تا نگاه دقيق تري در استفاده از منابع خود داشته و به فكر چاره جويي

براي پسم اندهاي توليدي خود باشند تا ضمن رهايي از خطرات بالقوه اين پسماندها براي محيط زيست، در صورت امكان

دوباره اين مواد را به چرخه توليد بازگردانند . صنعت طيور نيز از اين قاعده مستثني نمي باشد. يكي از عناصر مهم توليدي

در مرغهاي تخمگذار، تخم مرغ مي باشد. پوسته بعنوان بخشي كه منابع و انرژي زيادي صرف تشكيل آن مي گردد، جز

پسماندهاي اين صنعت محسوب شده و مصرف بهينه اي ندارد . امروزه با گسترش تكنولوژي، در قالب طرح هايي، از پوسته

تخم مرغهاي مصرف شده، كربنات كلسيم استخراج شده و در صنايع مختلف از جمله صنعت كاغذ و تهيه پلاستيك

استفاده مي شود . زرده و سفيده تخم مرغ هايي كه از چرخه مصرف انساني يا اهداف جوجه كشي خارج مي گردند جزء

ضايعات اين صنعت محسوب مي شوند. لذا تلاشهايي براي بازيابي اين اجزا و استفاده بهينه از آن ها انجام گرفته است . در

اين مقاله سعي شده تا ضمن تبيين موضوع، نحوه ا ين فراوري ها توصيف گرديده و منافع و مشكلات احتمالي موجود در

اين مسير تشريح گردد.

كلمات كليدي: ضايعات تخم مرغ، استفاده بهينه

مقدمه:

در شرايط كنوني كه توجه بسياري به استفاده بهينه از منابع در اختيار بشر بخصوص محيط زيست ايجاد شده است، كليه

صنايع بايستي نگا ه دقيقي در استفاده از منابع موجود و حجم ضايعات توليدي داشته باشند . ديگر نمي توان مواد زايد

حاصله را بطور رايگان در زمين دفن كرد . اين گونه انهدام مواد زائد علاوه بر خطرات زيست محيطي، ممكن است ناقل

بيماري هايي به انسان و يا حيوانات نيز باشند . مديريت منابع و بازيافت آن ها نكات كليدي مي باشند كه توجه بسياري از

محققين را به خود جلب كرده است . آن چه كه قبلا بعنوان مواد زائد تلقي مي شد امروزه به تركيبات اوليه تجزيه شده كه

ثابت شده خيلي از آن ها مواد ارزشمندي مي باشند. روزانه كمپاني هاي توليدي تخم مرغ بالغ بر يك ميل يون تخم مرغ

توليد مي كنند كه در اين روند مواد زائد زيادي نيز توليد مي گردد. در بسياري از كشورها از بين بردن پوسته هاي تخم مرغ

و سيني هاي كاغذي هزينه زيادي را به توليد كنندگان تحميل مي كند . طبق قوانين برخي كشورها ضروري است كه اين

گونه مواد سوزانده شوند تا ا ز خطرات احتمالي آنها براي انسان و حيوانات پيشگيري شود . راه حلي در كشورهاي اروپايي

مطرح شده تا با استفاده از سيني هاي كاغذي بعنوان سوخت براي سوزاندن پوسته هاي تخم مرغ به گونه اي اقدام گردد

كه خطري براي محيط زيست نداشته باشد ( 3). تيمي از دانشگاه جورجيا روش تف كيكي جديد براي استحصال كربنات

كلسيم از پوسته تخم مرغ براي مصارف تجاري در مقياس پايلوت ارائه كرده اند . اين پروژه اكنون مراحل نهايي شدن را

سپري مي كند . اين پروسه شامل يكسري ايستگاههاي شستشو مي باشد كه به شدت ساختار پوسته را بهم ميريزد كه در

(counter-current) نتيجه كربنات كلسيم از غشاها جدا ميگردد. پوسته هاي تخم مرغ خرد شده و تحت جريان متقابل

آب قرار گرفته تا تفكيك غشاها را از بخش معدني تسهيل نمايد . طي اين روند پوسته هاي سبك تر شناور مانده، در حالي

كه كربنات كلسيم در ته ظرف باقي مي ماند. استحصال كربنات كلسيم از پوسته هاي تخم مرغ نه تنها نياز به دفن اين مواد

را مرتفع ميكند بلكه تا حدودي جايگزين كربنات كلسيم معدني خواهد بود. اين ماده كاربرد وسيعي در ساخت پلاستيك و

چهارمين سمپوزيوم ملي بهداشت و بيمار يهاي طيور- شهركرد

504

كاغذ دارد . كربنات كلسيم همچنين مي تواند در تركيبات كاغذ و پلاستيك بكار رفته و مصرف محصولات پتروشي مي را

كاهش دهد ( 2). بازيافت مواد زائد حيواني بعنوان منبعي غيرمرسوم مدت زمان طولاني است كه به شيوه اي عادي تبديل

شده است . مخصوصا در كشورهاي در حال توسعه، هزينه بالاي واردات مواد غذايي، ضرورت استفاده از مواد غذايي

غيرمرسوم را توجيه مي كند تا بدين وسيله از هزي نه هاي مربوط به پرورش كاسته شود . منبع پروتئيني مانند محصولات

فرعي حاصل از هچري را مي توان بعنوان منبع پروتئيني در جيره غذايي مرغان گوشتي، خروس ها و مرغان تخمگذار وارد

نمود( 1). بطور كلي ضايعات حاصل از پرورش طيور را مي توان بعنوان بخشي از غذا در تركيب جيره وارد كرد. البته روشن

ميباشد كه در اين موارد بايستي كليه نكات بهداشتي رعايت گردد تا منجر به بروز مشكل در پرنده نگردد . اين گونه مواد

منبع خوبي از پروتئين خام، كلسيم و فسفر محسوب مي شوند. هر چند اين گونه مواد از نظر انرژي منبع خوبي محسوب

هنگامي كه به (Dehydrated poultry waste) نميگردند. در برخي مطالعات مشخص شده كه ضايعات دهيدره طيور

جوجه هاي گوشتي داده شده، منجر به كاهش سرعت رشد و بازده غذايي گرديده است . بنابراين تاكيد بيشتري به استفاده

از اين گونه مواد در جيره هاي مرغان تخمگذار نسبت به گوشتي ها و جوجه هاي بو قلمون وجود دارد . داده هاي حاصل از

مطالعات تجربي نشان مي دهد كه ميتوان تا 15 % از اين گونه مواد در جيره غذايي مرغان تخم گذار اضافه كرد بدون آن كه

.( تغييراتي در توليد، بازده غذايي يا اندازه تخم مرغ ايجاد كند( 1

نتيجه گيري و بحث:

با توجه به خطرات بالقوه باق يمانده هاي مواد زائد حاصل از پرورش طيور و نيز توجه به اين نكته كه اين گونه مواد منبع

غني از موادي مي باشند كه در صورت استحصال علاوه بر كاهش هزينه ها، بخشي از مواد را دوباره به چرخه توليد

بازخواهد گرداند، ضروري است كه چاره اي اصولي براي ضايعات پرورشي در صنع ت طيور كشور انديشيده شود . ساليانه

حجم عظيمي از منابع و انرژي در اثر عدم بهره وري كافي عملا از چرخه مصرف خارج مي گردد . كارهايي در اين زمينه در

كشور در حال انجام مي باشد اما حجم كارهاي انجام گرفته با توجه به گستردگي صنعت طيور كشور ناچيز مي باشد كه

ضروري است مسئولين اجرايي نسبت به حمايت از چنين اقدامات و ترغيب توليدكنندگان به اين گونه كارها اقدام نمايند.

منابع:

1-F. E. Cunningham, Using dehydrated poultry waste in poultry rations, agricultural and

environment, volume 3,1976, pp 69-76

2-Poultry international, 2008

3-S. S. Abiola, E. K. Onunkwor, Replacement value of hatchery waste meal for fish meal in layer

diets, bioresource technology, volume 95, 2004, pp: 103-106.

New ways with egg wastes

Ghaniee, A. Madadi, M S.

Abstract:

Rapid growth of population and limited resources available for human uses caused alteration in use

of these resources. And so industries have changed their use of these materials and are trying to

find an optimal solution for wastes to be free of the potential risks of these materials and recycle

them in production cycle. An important productive factor in layers is egg. A lot of energy and

materials are uses in formation of eggshell, however, it is a waste and has no remarkable use. With

development of technology, there are many suggestions for egg wastes including extraction of

calcium carbonate from them. Extracted calcium carbonate has many uses including in paper and

nylon industries. White and yolk of eggs have human and hatching uses. Those eggs that excluded

from this process are waste. Therefore, there are many efforts to recycle them in optimal use.

In current study, we try to present the subject, and describe these processes and advantages and

disadvantages in this process.

Key words: egg wastes, optimal use