كمپوست ؛ خلق فرصت از تهديد

چهارمين سمپوزيوم ملي بهداشت و بيمار يهاي طيور- شهركرد

ابوالفضل غني يي 1، محمدرضا باسامي 2، مهدي اميرياني 3، محمدصادق مددي 4

-1،4 رزيدنت بيماري هاي طيور دانشكده دامپزشكي دانشگاه تهران

-2 عضو هئيت علمي دانشكده دامپزشكي دانشگاه فردوسي مشهد

-3 دانش آموخته دكتري دامپزشكي دانشگاه فردوسي مشهد

خلاصه:

با گسترش روزافزون صنعت طيور، مسائل جديدي فراروي اين صنعت قرار ميگيرد. بحث معدوم نمودن بهداشتي تلفات در

مزارع پرورش، از معضلاتي است كه پرورش دهندگان طيور تجاري همواره با آن دست به گريبان بوده، و جهت رسيدن به

روشي ايده ال، روش هاي مختلفي مورد آزمون قرار گرفته است. تهيه كمپوست از جمله روش هاي موثر و منتخبي است

كه هم اكنون در كشورهاي صاحب نام صنعت طيور به طور گسترده اي در حال انجام است. كمپوست به بيان ساده بيانگر

تجزيه كنترل شده مواد آلي ميباشد. كمپوست در مقايسه با ساير روش هاي معدوم سازي لاشه ها نظير دفن و يا سوزاندن

لاشه ها، داراي مزاياي متعددي است كه استفاده از آن را توجيه مينمايد. منافع فراوان اين روش باعث شده اقبال

روزافزوني نسبت به استفاده از آن ايجاد شود. با توجه به حجم گسترده صنعت طيور در كشور ما، تراكم بالاي پرندگان و

ميزان نسبتا بالاي تلفات در مقايسه با نقاط ديگر دنيا، موقعيت هاي زيادي براي توليد محصولات فرعي از پرورش پرنده ها

وجود داشته و كمپوست بعنوان يكي از اين راهها، امري ضروري و اجتناب ناپذير ميباشد. در اين مقاله سعي شده با

مقايسه روش هاي مختلف معدوم سازي لاشه ها، دلايل برتري روش كمپوست ذكر شده و در ادامه اصول اساسي كمپوست

لاشه ها و فضولات طيور به صورت كاربردي بيان شود، سپس انواع روش هاي به كار گرفته شده در كمپوست لاشه ها

توضيح داده شده، و در مورد مزايا، موانع و مشكلات احتمالي آن بحث ميشود.

كلمات كليدي: كمپوست، فرصت، تهديد

مقدمه:

هنگامي كه پرندگان در اثر يك عامل عفوني تلف ميشوند لاشه آنها بعنوان منبع عفونت براي ساير پرندگان سالن و سالن

هاي مجاور محسوب ميشود. متاسفانه پرندگان بيمار نيز مواد عفوني را به محيط دفع ميكنند كه بايد آن ها را از گله جدا

و كشتار نمود تا اجازه خروج خون و اكسودا از پرنده به محيط و انتشار عامل عفوني داده نشود. در اثر بيماريهاي عفوني

شديد و يا در اثر تلفات معمول سالن ها، ضروري است كليه لاشه ها به سرعت جمع آوري و معدوم گردند. روش هاي

مختلفي را مي براي معدوم سازي لاشه ها بكار برد تا انتشار عامل عفوني به حداقل برسد كه در ادامه به آن ها اشاره خواهد

شد.

پختن يا رندرينگ: طيور تازه تلف شده را ميتوان به مواد بارور كننده يا ساير محصولات بازيافت نمود. درجه حرارت

رندرينگ بايد به اندازه كافي جهت استريل نمودن لاشه ها باشد. كاميون هاي حمل لاشه ها باشد شسته و ضدعفوني شود.

گاري هايي كه براي انتقال لاشه ها بكار برده ميشود بايستي دود داده شود و ضدعفوني گردند. دراين روش بايستي دقت

لازم مبذول گردد تا از طريق لاشه ها، بيماري ديگري به مزرعه وارد نگردد( 1). سوزاندن: قابل اعتمادترين روش از بين

بردن مواد عفوني ميباشد. اما سوزاندن لاشه ها باعث توليد دود و بوي زيادي ميگردد كه منجر به آلودگي شديد زيست

محيطي خواهد شد.

چهارمين سمپوزيوم ملي بهداشت و بيمار يهاي طيور- شهركرد

162

دفن كردن: در مواردي كه تلفات شديد و بالايي وجود دارد ميتوان اقدام به حفر چاه عميق ودفن لاشه ها نمود بنابراين در

دسترس ساير حيوانات قرار نخواهند گرفت. در مورد حفر چاه و دفن لاشه ها بايستي ضوابط زيست محيطي رعايت

.( گردد( 1

گودال يا تانك معدوم سازي: در موارد تلفات اندك و مرگ و مير معمول در گله ميتوان از گودال معدوم سازي استفاده

نمود. احتياطات لازم در هنگام ايجاد اين گودال بايستي انجام گيرد تا منجر به آلوده نمودن چاههاي آب نگردد ونيز در

دسترس حيوانات قرار نگيرد تا از اين طريق مورد هجوم حشرات و مگس ها قرار گيرد. روي گودال بايستي محكم پوشانده

.( شود( 1

كمپوست: كمپوست تلفات در صنعت طيور اوايل دهه 1980 در ايالات متحده شروع و به سرعت به ديگر صنايع نيز

گسترش يافت( 3). كمپوست روندي سازكار با محيط زيست و نسبتا ارزان براي پروسس لاشه هاي طيور ميباشد. اين

پروسه بصورت بيولوژي لاشه هاي تلف شده را به كود با ارزشي تبديل ميكند. كمپوست ميزان ضايعات آلي را كاهش داده

و اگر تحت شرايط كنترل شده انجام گيرد منجر به تخريب پاتوژن ها ميشود( 2). كمپوست مخلوطي از كاه، لاشه كامل

طيور، كود و آب به نسبت 0,5:1,5:1:1 ميباشد كه به سرعت و بدون بو منجر به از بين رفتن لاشه ها ميشود. درجه

74 درجه سانتيگراد ميرسد و طي 14 روز بافت هاي نرم را - حرارت مواد كمپوست شده به سرعت افزايش يافته و به 63

بطور كامل كم ميكند. در روش كمپوست بسياري از اجرام بيماريزا از جمله كلي باسيل ها، سالمونلاها و ويروس گامبورو ر

از بين ميرود. كمپوست را در مناطقي كه منابع آب سطحي ميباشند ميتوان جايگزين روش هاي سنتي معدوم سازي

.( لاشه ها نمود( 1

كمپوست روندي طبيعي براي معدوم نمودن بيولوژيكي است كه تحت شرايط هوازي و ترموفيل صورت ميگيرد. ميتوان

اين روش را براي مديريت روزانه تلفات در مزارع و نيز تلفاتي كه در مواقع همه گيري هاي شديد بيماري بوجود ميآيد

استفاده نمود. در روند كمپوست، لاشه ها در گودال يا ظرفي در كنار منبع كربني مانند خاك اره، بستر، كاه يا تراشههاي

چوب قرار داده ميشوند. مكمل كربني در اطراف لاشه ها مايعات لاشه ها را جذب كرده و نيز بعنوان يك بيوفيلتر براي

پيشگيري از آزاد شدن بو از توده عمل ميكند. كمپوست بخصوص براي مديريت تلفات مزارع گوشتي و بستر مناسب مي-

باشد. در مواردي كه همه گيري هاي ناگهاني بيماري وجود دارد ميتوان بعد از كشتن پرندگان آن ها را در داخل يا بيرو ن

.( از سالن كمپوست نمود( 3

نكته مهم در مورد كمپوست اين كه تا كنون تحقيقات اندكي در مورد امنيت زيستي اين پروسه انجام شده است. كمپوست

سازي تكنولوژي تائيد شدهاي جهت كاهش پاتوژن ميباشد اما مديريت پروسه و شرايط هتروژن توده كمپوست ايجاب مي-

.( كند تا سلامت ميكروبي دركمپوست لاشه ها رعايت گردد( 3

نتيجه گيري و بحث: با توجه به معايب و منافع روش هاي مختلف معدو سازي لاشه ها و مواد زائد در پرورش طيور، بنظر

مي رسد روش كمپوست مناسب ترين گزينه در مورد معدوم سازي بهداشتي لاشه ها و ساير مواد زائد باشد. با توجه به

گستردگي صنعت طيور در كشور، قاعدتا فرصت هاي بسياري براي استفاده از اين روش وجود دارد تا ضمن مصون ماندن

صنعت از خطرات احتمالي مرتبط با اين مواد زائد، مواد استحصالي مجددا در چرخه مصرف قرار گيرند. لذا ضروري است

مسئولين اجرايي نسبت به انجام امور ترويجي براي تشويق پرورش دهندگان به استفاده از كمپوست، بخصوص در مواردي

كه ساير روش ها خطرات زيست محيطي دارند، همت گمارند.

منابع:

1- Disease of poultry, 10TH edition

2- K. Sivakumar , V. Ramesh Saravana Kumar, P.N. Richard Jagatheesan,

K. Viswanathan, D. Chandrasekaran, Seasonal variations in composting process of dead poultry

birds, Bioresource Technology 99 (2008) 3708–3713

3- K.G. Wilkinson, The biosecurity of on-farm mortality composting, Journal of Applied

Microbiology 102 (2007) 609–618

چهارمين سمپوزيوم ملي بهداشت و بيمار يهاي طيور- شهركرد

Compost; creating a chance from threat

Ghaniee, A. Bassami, MR. Amiriani, M. Madadi M.S.

Abstract:

Poultry industry deal with new problems continuously including sanitary condemnation of

carcasses that have been a big problem for producers. Various ways have been evaluated to reach

an optimal method. Composting is one of them that uses extensively in developed countries.

Composting is controlled degradation of organic material. Composting has many advantages

comparing with other methods including burning and burying. Many advantages of composting

cause to be used extensively. Large poultry industry in our country and high density of poultry

rearing and high number of mortality resulted in many situations that can be used for composting.

In this study, we try to investigate various methods of carcasses condemnation, and say why

composting is the best. In the following describe the composting material practically and their

potential advantages and disadvantages.

Key words: Compost; chance, threat